The place of neuroscience in social rehabilitation pedagogy
Abstract
The aim of this work is to find a place in social rehabilitation pedagogy for the use of neuroscientific research by discovering its importance in the process of social rehabilitation. In the beginning, some theoretical considerations on biology as a basis for the psychological and behavioral functions of humans were cited. Then the areas of pedagogy were presented where the importance of neuroscientific research has grown in recent years. In the next part, attention was drawn to the discussion in the literature on the subject of social rehabi litation. Then, literature and neuroscientific empirical studies were analyzed, in which direct and indirect relations between neuroscience and social rehabilitation were observed. Finally, an attempt was made to locate neurobiology at the borderline of sub-fields of pedagogy and a conclusion was presented on the usefulness of neuroscientific research for cognitive and therapeutic purposes.
Keywords
neurorehabilitation; biopsychosocial criminology; neurotherapy; social rehabilitation; criminology
References
[1] Adolphs R., Tranel D., Damasio H., Damasio A., 1994, Impaired recognition of emotion in facial expressions following bilateral damage to the human amygdala, „Nature”, Vol. 372, nr 6507.
[2] Adolphs R., Baron-Cohen S., Tranel D., 2002, Neural systems of recognizing emotion, „Journal of Cognitive Neuroscience”, Vol. 14, nr 8.
[3] Albers H. E., 2011, The regulation of social recognition, social communication and aggression: Vasopressin in the social behavior neural Network, „Hormones and Behavior”, nr 61(3).
[4] Andersen P., Morris R., Amaral D., Bliss T., O’Keefe J., 2007, The hippocampal formation, [w:] The hippocampus book, (red.) P. Andersen, R. Morris, D. Amaral, T. Bliss, J. O’Keefe, Oxford University Press.
[5] Bechara A., van Der Linden M., 2005, Decision-making and impulse control after frontal lobe injuries, „Current Opinion in Neurology”, Vol. 18, nr 6.
[6] Bhanji J.P., Delgado M.R., 2014, The social brain and reward: social information processing in the human striatum, „Wiley Interdisciplinary Reviews: Cognitive Science”, Vol. 5, nr 1.
[7] Boccardi M., Ganzola R., Rossi R., Sabattoli F., Laakso M.P., Repo-Tiihonen E., Vaurio O., Kononen M., Aronen H.J.,. Thompson P.M, Frisoni G.B., Tiihonen J., 2010, Abnormal hippocampal shape in offenders with psychopaty, „Human Brain Mapping”, Vol. 31, nr 3.
[8] Bremner J.D., Narayan M., Anderson E.R., Staib L.H., Miller H.L., Charney D.S., 2000, Hippocampal volume reduction in major depression, „American Journal of Psychiatry”, nr 157.
[9] Brower M.C., Price B.H., 2001, Neuropsychiatry of frontal lobe dysfunction in violent and criminal behaviour: a critical review, „Journal of Neurology, Neurosurgery and Psychiatry”, Vol. 71, nr 6.
[10] Cacioppo J.T., Amaral D.G., Blanchard J.J., Cameron J.L., Carter C.S., Crews D., Fiske S., Heatherton T., Johnson M.K., Kozak M.J., Levenson R.W., Lord C., Miller E.K., Ochsner K., Raichle M.E., Shea M.T., Taylor S.E., Young L.J., Quinn J.J., 2007, Social neuroscience: progress and implications for mental health, „Perspectives on Psychological Science”, Vol. 2, nr 2.
[11] Cacioppo J.T., Berntson G.G., Decety J., 2010, Social neuroscience and its relationship to social psychology, „Social Cognition”, Vol. 6, nr 28.
[12] Cacioppo J.T., Berntson G.G., Decety J., 2011, A history of social neuroscience, [w:] Handbook of the History of Social Psychology, (red.) A. W. Kruglanski, W. Stroebe Psychology Press, New York.
[13] Caldwell H.K., 2017, Oxytocin and vasopressin: powerful regulators of social behavior, „The Neuroscientist”, Vol. 23, nr 5.
[14] Cardinal R.N., Parkinson J.A., Hall J., Everitt B.J., 2002, Emotion and motivation: the role of the amygdala, ventral striatum, and prefrontal cortex, „Neuroscience Biobehavioral Reviews”, Vol. 26, nr 3.
[15] Cardoso C., Ellenbogen M.A., Orlando M.A., Bacon S.L., Joober R., 2013, Intranasal oxytocin attenuates the cortisol response to physical stress: a dose-response study, „Psychoneuroendocrinology”, nr 38(3).
[16] Cichosz M., 1996, Koncepcja pedagogiki Sergiusza Hessena na tle przyjmowanych założeń, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy Studia Pedagogiczne”, nr 24.
[17] Damasio A.R., 1996, The somatic marker hypothesis and the possible functions of the prefrontal cortex, „Philosophical Transactions of the Royal Society”, Vol. 351, nr 1346.
[18] Fąfrowicz M., Marek T., 2008, Przedni zakręt kory obręczy – perspektywa neurokogniwistyczna, „Przegląd Psychologiczny”, t. 52, nr 2.
[19] Ferrez P.W., J. del R. Millan, Error-related EEG potentials in brain-computer interfaces, EPFL, Lausanne 2007.
[20] Glenn A.L., Raine A., 2008, The neurobiology of psychopathy, „Psychiatric Clinics of North America”, nr 31.
[21] Goodman M., New A., Siever L., 2004, Trauma, genes, and the neurobiology of personality disorders, „Annals of the New York Academy of Sciences”, Vol. 1032.
[22] Guyer A.E., Kaufman J., Hodgon H.B., Masten C.L., Pine D., Ernst M., 2006, Behavioral alterations in reward system function: the role of childhood maltreatment and psychopatology, „Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry”, Vol. 45, nr 9.
[23] Harmon-Jones E., Winkielman P., 2007, Social Neuroscience, The Guilford Press.
[24] Hurlemann R., Patin A., Onur O.A., Cohen M.X., Baumgartner T., Metzler S., Dziobek I., Gallinat J., Wagner M., Maier W., Kendrick K.M., 2010, Oxytocin enhances amygdala-dependent, socially reinforced learning anf emotional empathy in humans, „The Journal of Neuroscience”, nr 30(14).
[25] Irle E., Ruhleder M., Lange C., Seidler-Brandler U., Salzer S., Dechent P., Weniger G., Leibing E., Leichsenring F., 2010, Reduced amygdalar and hippocampal size in adults with generalized social phobia, „Journal of Psychiatry and Neuroscience”, Vol. 35, nr 2.
[26] Isaacson R.L., 2009, Hippocampus, [w:] Encyclopedia of neuroscience, (red.) L. R. Squire, t. 1, Vol. 1, Academic Press.
[27] Jabłonowska-Lietz B., Wrzosek M., Nowicka G., 2012, Czy cukier może uzależniać? Ścieżkami mózgowego układu nagrody, „Żywienie Człowieka i Metabolizm”, t. 39, nr 4.
[28] Jazukiewicz I., 2018, Aktualność założeń warstwicowej teorii wychowania Stefana Kunowskiego, „Roczniki Pedagogiczne”, t. 10(46), nr 1.
[29] Johnston D., Amaral D.G., 2004, Hippocampus, [w:] The synaptic organization of the brain, (red.) G. M. Shepherd, Oxford University.
[30] Kaczmarzyk M., 2017, Szkoła Neuronów, Wydawnictwo Dobra Literatura, Słupsk.
[31] Kendrick K.M., 2005, Oxytocin, motherhood and bonding, „Experimental Physiology”, Vol. 85, nr 1.
[32] Kiehl K.A., Smith A.M.,. Hare R.D, Mendrek A., Forster B.B., Brink J., 2001, Limbic abnormalities in affective processing by criminal psychopaths as revealed by functional magnetic resonance imaging, „Biological Psychiatry”, nr 50(90).
[33] Koch-Kozioł M., Reiter M., Uram P., 2018, Niedostosowanie społeczne – przegląd wybranych interwencji resocjalizacyjnych, „Probacja”, nr 3.
[34] Konopczyński M., 2014, Twórcza resocjalizacja: zarys koncepcji rozwijania potencjałów, „Resocjalizacja Polska”, nr 7.
[35] Kowalewska A., 2010, Wybrane układy i funkcje organizmu człowieka ważne dla procesów uczenia się, [w:] Biomedyczne podstawy kształcenia i wychowania, (red.) B. Woynarowska, A. Kowalewska, Z. Izdebski, K. Komosińska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
[36] Kunowski S., 2004, Podstawy współczesnej pedagogiki, Wydawnictwo Salezjańskie, Warszawa.
[37] Laakso M.P., Vaurio O., Koivisto E., Savolainen L., Eronen M., Aronen H.J., Hakola P., Repo E., Soininen H., Tiihonen J., 2001, Psychopathy and the posterior hippocampus, „Behavioural Brain Research”, Vol. 118, nr 2.
[38] MacDonald K., MacDonald T.M., 2010, The peptide that binds: a systematic review of oxytocin and its prosocial effects in humans, „Harvard Review of Psychiatry”, Vol. 18, nr 1.
[39] MacDonald K., MacDonald T.M., Brune M., Lamb K., Wilson M.P., Golshan S., Feifel D., 2013, Oxytocin and psychotherapy: a pilot study of its physiological, behavioral and subjective effects in males with depression, „Psychoneuroendocrinology”, nr 38.
[40] Maren S., 2001, Neurobiology of Pavlovian fear conditioning, „Annual Review of Neuroscience”, Vol. 24.
[41] Mazurkiewicz K., 2015, Neuro z pedagogiką, „Ogrody Nauk i Sztuk”, nr 5.
[42] Mudrecka I., 2015a, Meandry resocjalizacji psychopatów [w:] Dylematy i wyzwania współczesnej resocjalizacji, (red.) K. Sawicki, R. Ćwikowski, A. Chańko, Wydawnictwo Alter Studio, Białystok.
[43] Mudrecka I., 2015b, Proces resocjalizacji w perspektywie dorobku neuronauk, „Resocjalizacja Polska”, nr 10.
[44] Muller J.L., Sommer M., Wagner V., Lange K., Taschler H., Roder C.H., Schuierer G., Klein H.E., Hajak G., 2003, Abnormalities in emotion processing within cortical and subcortical regions in criminal psychopaths: evidence from a functional magnetic resonance imaging study using pictures with emotional content, „Psychiatry Research Neuroimaging”, nr 54(2).
[45] Naranjo C.A., Tremblay L.K., Busto U.E., 2001, The role of brain reward system in depression, „Progress in Neuro-Psychopharmacology and Biological Psychiatry”, 25(4).
[46] Narkiewicz O., Moryś J., 2014, Neuroanatomia czynnościowa i kliniczna, PZWL, Warszawa.
[47] Pardini D.A., Raine A., Erickson K., Loeber R., 2014, Lower amygdala volume in men is associated with childhood aggression, early psychopathic traits, and future violence, „Biological Psychiatry”, Vol. 75, nr 1.
[48] Pierzchała K., 2017, Wina – prawo – kara. Prawne i psychopedagogiczne aspekty resocjalizacji penitencjarnej, „Probacja”, nr 2.
[49] Pytka L., 2000, Pedagogika resocjalizacyjna. Wybrane zagadnienia teoretyczne, diagnostyczne i metodyczne, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, Warszawa.
[50] Pytka L., 2005, Pedagogika resocjalizacyjna, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej, Warszawa.
[51] Qin S., Young C.B., Supekar K., Uddin L.Q., Menon V., 2012, Immature integration and segregation of emotion-related brain circuitry in young children, „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America”, Vol. 109, nr 20.
[52] Raine A., Buchsbaum M., LaCasse L., 1997, Brain abnormalities in murderers indicated by positron emission tomography, „Biological Psychiatry”, nr 42.
[53] Raine A., Ishikawa S.S., Arce E., Bihrle S., LaCasse L., Colletti P., 2004, Hippocampal structural asymmetry in unsuccessful psychopaths, „Biological Psychiatry”, Vol. 55, nr 2.
[54] Rodriguiz R.M., Chu R., Caron M.G., Wetsel W.C., 2004, Aberrant responses in social interaction of dopamine transporter knockout mice, „Behavioural Brain Research”, Vol. 148, nr 1–2.
[55] Rostowski J., 2012, Rozwój mózgu człowieka w cyklu życia, Wydawnictwo Diffin, Warszawa.
[56] Sadowski B., 2007, Biologiczne mechanizmy zachowania się ludzi i zwierząt, PWN, Warszawa.
[57] Sadowski B., 2012, Biologiczne mechanizmy zachowania się ludzi i zwierząt, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
[58] Schneiderman I., Kanat-Maymon Y., Ebstein R.P., Feldman R., 2014, Cumulative risk on the oxytocin receptor gene (OXTR) underpins empathic communication difficulties at the first stages of romantic love, „Social Cognitive and Affective Neuroscience”, nr 9.
[59] Schoenbaum G., Setlow B., Saddoris M.P., Gallagher M., 2003, Encoding predicted outcome and acquired value in orbitofrontal cortex during cue sampling depends upon input from basolateral amygdala, „Neuron”, Vol. 39, nr 5.
[60] Smith M., 2005, Bilateral hippocampal volume reduction in adults with post-traumatic stress disorder: A meta-analysis of structural MRI studies, „Hippocampus”, Vol. 15, nr 6.
[61] Stach R., 2012, Sumienie i mózg: o wewnętrznym regulatorze zachowań moralnych, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
[62] Stępniak P., 2017, Resocjalizacja (nie)urojona. O zawłaszczaniu przestrzeni penitencjarnej, Wydawnictwo Difin, Warszawa.
[63] Striepens N., Kendrick K.M., Maier W., Hurlemann R., 2010, Prosocial effects of oxytocin and clinical evidence for its therapeutic potential, „Frontiers in Neuroendocrinology”, nr 32(4).
[64] Thompson M., Thompson L., 2003, Neurofeedback – wprowadzenie do podstawowych koncepcji psychofizjologii stosowanej, Biomed Neurotechnologie, Wrocław.
[65] Vetulani J., 2014, Mózg: fascynacje, problemy, tajemnice, Wydawnictwo Homini, Kraków.
[66] Villee C., 1977, Biologia, PWRiL, Warszawa.
[67] Walker M., Chan D., Thom M., 2007, Hippocampus and human disease, [w:] The hippocampus book, (red.) P. Andersen, R. Morris, D. Amaral, T. Bliss, J. O’Keefe, Oxford Universi ty Press.
[68] Wong M.T., Lumsden J., Fenton G.W., Fenwick P.B., 1997, Neuroimaging in mentally abnormal offenders, „Issues Criminology and Legal Psychology”, nr 27.
[69] Woynarowska B., 2010a, Historia kształcenia pedagogów i nauczycieli w zakresie zagadnień biomedycznych, [w:] Biomedyczne podstawy kształcenia i wychowania, (red.) B. Woynarowska, A. Kowalewska, Z. Izdebski, K. Komosińska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
[70] Woynarowska B., Przedmowa, 2010b, [w:] Biomedyczne podstawy kształcenia i wychowania, (red.) B. Woynarowska, A. Kowalewska, Z. Izdebski, K. Komosińska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
[71] Wójciak P., Remlinger-Molenda A., Rybakowski J., 2012, Rola oksytocyny i wazopresyny w czynności ośrodkowego układu nerwowego i w zaburzeniach psychicznych, „Psychiatria Polska”, t. 46, nr 6.
[72] Zetzsche T., Preuss U.W., Frodi T., Schmitt G., 2007, Hippocampal volume reduction and history of aggressive behaviour in patients with borderline personality disorder, „Psychiatry Research: Neuroimaging”, Vol. 154, nr 2.
[73] Zielińska I., 2013, Wykorzystanie metod badania pracy mózgu w ocenie skuteczności działań diagnostycznych i rehabilitacyjnych, „Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej”, nr 11.
Źródła internetowe
[74] Clark-Elford R., Nathan P.J., Auyeung B., Mogg K., Bradley B.P., Sule A., Muller U., Dudas R.B., Sahakian B.J., Baron-Cohen S., 2014, Effects of oxytocin on attention to emotional faces in healthy volunteers and highly socially anxious males, „The International Journal of Neuropsychopharmacology”, nr 18(2), https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25552432/ (dostęp: 5.05.2020).
[75] Duch W., Czy neuronauki pomogą nam rozwinąć pełny potencjał człowieka?, http://www.is.umk.pl/~duch/ref/PL/17/1704-neuronauki-potencjal.pdf (dostęp: 10.03.2020).
[76] Encyklopedia PWN, hasło: resocjalizacja, https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/resocjalizacja;3967295.html (dostęp: 10.03.2020).
[77] Kalman E., Keay K.A., 2017, Hippocampal volume, social interactions, and the expression of the normal repertoire of resident-intruder behavior, „Brain and Behavior”, Vol. 7, nr 9, https://onlinelibrary.wiley.com/doi/pdf/10.1002/brb3.775 (dostęp: 3.05.2020).
[78] Key concepts and techniques in neuroscience, 2011, Brain Waves Module 4: Neuroscience and the law, Royal Society, https://royalsociety.org/~/media/Royal_Society_Content/policy/projects/brain-waves/Brain-Waves-4.pdf (dostęp: 28.03.2020).
[79] Merriam-Webster Dictionary, hasło: neurodynamic, https://merriam-webster.com/ medical/neurodynamic (dostęp: 10.03.2020).
[80] Słownik języka polskiego PWN, hasło: resocjalizacja, https://sjp.pwn.pl/sjp/resocjalizacja;2574073.html (dostęp: 10.03.2020).
[81] Zink C.F., Kempf L., Hakimi S., Rainey C.A., Stein J.L., Meyer-Lindenberg A., 2011, Vasopressin modulates social recognition – related activity in the left temporoparietal junction in humans, „Translational Psychiatry”, nr 1(4), https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3309468/pdf/tp20112a.pdf (dostęp: 5.05.2020)
[2] Adolphs R., Baron-Cohen S., Tranel D., 2002, Neural systems of recognizing emotion, „Journal of Cognitive Neuroscience”, Vol. 14, nr 8.
[3] Albers H. E., 2011, The regulation of social recognition, social communication and aggression: Vasopressin in the social behavior neural Network, „Hormones and Behavior”, nr 61(3).
[4] Andersen P., Morris R., Amaral D., Bliss T., O’Keefe J., 2007, The hippocampal formation, [w:] The hippocampus book, (red.) P. Andersen, R. Morris, D. Amaral, T. Bliss, J. O’Keefe, Oxford University Press.
[5] Bechara A., van Der Linden M., 2005, Decision-making and impulse control after frontal lobe injuries, „Current Opinion in Neurology”, Vol. 18, nr 6.
[6] Bhanji J.P., Delgado M.R., 2014, The social brain and reward: social information processing in the human striatum, „Wiley Interdisciplinary Reviews: Cognitive Science”, Vol. 5, nr 1.
[7] Boccardi M., Ganzola R., Rossi R., Sabattoli F., Laakso M.P., Repo-Tiihonen E., Vaurio O., Kononen M., Aronen H.J.,. Thompson P.M, Frisoni G.B., Tiihonen J., 2010, Abnormal hippocampal shape in offenders with psychopaty, „Human Brain Mapping”, Vol. 31, nr 3.
[8] Bremner J.D., Narayan M., Anderson E.R., Staib L.H., Miller H.L., Charney D.S., 2000, Hippocampal volume reduction in major depression, „American Journal of Psychiatry”, nr 157.
[9] Brower M.C., Price B.H., 2001, Neuropsychiatry of frontal lobe dysfunction in violent and criminal behaviour: a critical review, „Journal of Neurology, Neurosurgery and Psychiatry”, Vol. 71, nr 6.
[10] Cacioppo J.T., Amaral D.G., Blanchard J.J., Cameron J.L., Carter C.S., Crews D., Fiske S., Heatherton T., Johnson M.K., Kozak M.J., Levenson R.W., Lord C., Miller E.K., Ochsner K., Raichle M.E., Shea M.T., Taylor S.E., Young L.J., Quinn J.J., 2007, Social neuroscience: progress and implications for mental health, „Perspectives on Psychological Science”, Vol. 2, nr 2.
[11] Cacioppo J.T., Berntson G.G., Decety J., 2010, Social neuroscience and its relationship to social psychology, „Social Cognition”, Vol. 6, nr 28.
[12] Cacioppo J.T., Berntson G.G., Decety J., 2011, A history of social neuroscience, [w:] Handbook of the History of Social Psychology, (red.) A. W. Kruglanski, W. Stroebe Psychology Press, New York.
[13] Caldwell H.K., 2017, Oxytocin and vasopressin: powerful regulators of social behavior, „The Neuroscientist”, Vol. 23, nr 5.
[14] Cardinal R.N., Parkinson J.A., Hall J., Everitt B.J., 2002, Emotion and motivation: the role of the amygdala, ventral striatum, and prefrontal cortex, „Neuroscience Biobehavioral Reviews”, Vol. 26, nr 3.
[15] Cardoso C., Ellenbogen M.A., Orlando M.A., Bacon S.L., Joober R., 2013, Intranasal oxytocin attenuates the cortisol response to physical stress: a dose-response study, „Psychoneuroendocrinology”, nr 38(3).
[16] Cichosz M., 1996, Koncepcja pedagogiki Sergiusza Hessena na tle przyjmowanych założeń, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy Studia Pedagogiczne”, nr 24.
[17] Damasio A.R., 1996, The somatic marker hypothesis and the possible functions of the prefrontal cortex, „Philosophical Transactions of the Royal Society”, Vol. 351, nr 1346.
[18] Fąfrowicz M., Marek T., 2008, Przedni zakręt kory obręczy – perspektywa neurokogniwistyczna, „Przegląd Psychologiczny”, t. 52, nr 2.
[19] Ferrez P.W., J. del R. Millan, Error-related EEG potentials in brain-computer interfaces, EPFL, Lausanne 2007.
[20] Glenn A.L., Raine A., 2008, The neurobiology of psychopathy, „Psychiatric Clinics of North America”, nr 31.
[21] Goodman M., New A., Siever L., 2004, Trauma, genes, and the neurobiology of personality disorders, „Annals of the New York Academy of Sciences”, Vol. 1032.
[22] Guyer A.E., Kaufman J., Hodgon H.B., Masten C.L., Pine D., Ernst M., 2006, Behavioral alterations in reward system function: the role of childhood maltreatment and psychopatology, „Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry”, Vol. 45, nr 9.
[23] Harmon-Jones E., Winkielman P., 2007, Social Neuroscience, The Guilford Press.
[24] Hurlemann R., Patin A., Onur O.A., Cohen M.X., Baumgartner T., Metzler S., Dziobek I., Gallinat J., Wagner M., Maier W., Kendrick K.M., 2010, Oxytocin enhances amygdala-dependent, socially reinforced learning anf emotional empathy in humans, „The Journal of Neuroscience”, nr 30(14).
[25] Irle E., Ruhleder M., Lange C., Seidler-Brandler U., Salzer S., Dechent P., Weniger G., Leibing E., Leichsenring F., 2010, Reduced amygdalar and hippocampal size in adults with generalized social phobia, „Journal of Psychiatry and Neuroscience”, Vol. 35, nr 2.
[26] Isaacson R.L., 2009, Hippocampus, [w:] Encyclopedia of neuroscience, (red.) L. R. Squire, t. 1, Vol. 1, Academic Press.
[27] Jabłonowska-Lietz B., Wrzosek M., Nowicka G., 2012, Czy cukier może uzależniać? Ścieżkami mózgowego układu nagrody, „Żywienie Człowieka i Metabolizm”, t. 39, nr 4.
[28] Jazukiewicz I., 2018, Aktualność założeń warstwicowej teorii wychowania Stefana Kunowskiego, „Roczniki Pedagogiczne”, t. 10(46), nr 1.
[29] Johnston D., Amaral D.G., 2004, Hippocampus, [w:] The synaptic organization of the brain, (red.) G. M. Shepherd, Oxford University.
[30] Kaczmarzyk M., 2017, Szkoła Neuronów, Wydawnictwo Dobra Literatura, Słupsk.
[31] Kendrick K.M., 2005, Oxytocin, motherhood and bonding, „Experimental Physiology”, Vol. 85, nr 1.
[32] Kiehl K.A., Smith A.M.,. Hare R.D, Mendrek A., Forster B.B., Brink J., 2001, Limbic abnormalities in affective processing by criminal psychopaths as revealed by functional magnetic resonance imaging, „Biological Psychiatry”, nr 50(90).
[33] Koch-Kozioł M., Reiter M., Uram P., 2018, Niedostosowanie społeczne – przegląd wybranych interwencji resocjalizacyjnych, „Probacja”, nr 3.
[34] Konopczyński M., 2014, Twórcza resocjalizacja: zarys koncepcji rozwijania potencjałów, „Resocjalizacja Polska”, nr 7.
[35] Kowalewska A., 2010, Wybrane układy i funkcje organizmu człowieka ważne dla procesów uczenia się, [w:] Biomedyczne podstawy kształcenia i wychowania, (red.) B. Woynarowska, A. Kowalewska, Z. Izdebski, K. Komosińska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
[36] Kunowski S., 2004, Podstawy współczesnej pedagogiki, Wydawnictwo Salezjańskie, Warszawa.
[37] Laakso M.P., Vaurio O., Koivisto E., Savolainen L., Eronen M., Aronen H.J., Hakola P., Repo E., Soininen H., Tiihonen J., 2001, Psychopathy and the posterior hippocampus, „Behavioural Brain Research”, Vol. 118, nr 2.
[38] MacDonald K., MacDonald T.M., 2010, The peptide that binds: a systematic review of oxytocin and its prosocial effects in humans, „Harvard Review of Psychiatry”, Vol. 18, nr 1.
[39] MacDonald K., MacDonald T.M., Brune M., Lamb K., Wilson M.P., Golshan S., Feifel D., 2013, Oxytocin and psychotherapy: a pilot study of its physiological, behavioral and subjective effects in males with depression, „Psychoneuroendocrinology”, nr 38.
[40] Maren S., 2001, Neurobiology of Pavlovian fear conditioning, „Annual Review of Neuroscience”, Vol. 24.
[41] Mazurkiewicz K., 2015, Neuro z pedagogiką, „Ogrody Nauk i Sztuk”, nr 5.
[42] Mudrecka I., 2015a, Meandry resocjalizacji psychopatów [w:] Dylematy i wyzwania współczesnej resocjalizacji, (red.) K. Sawicki, R. Ćwikowski, A. Chańko, Wydawnictwo Alter Studio, Białystok.
[43] Mudrecka I., 2015b, Proces resocjalizacji w perspektywie dorobku neuronauk, „Resocjalizacja Polska”, nr 10.
[44] Muller J.L., Sommer M., Wagner V., Lange K., Taschler H., Roder C.H., Schuierer G., Klein H.E., Hajak G., 2003, Abnormalities in emotion processing within cortical and subcortical regions in criminal psychopaths: evidence from a functional magnetic resonance imaging study using pictures with emotional content, „Psychiatry Research Neuroimaging”, nr 54(2).
[45] Naranjo C.A., Tremblay L.K., Busto U.E., 2001, The role of brain reward system in depression, „Progress in Neuro-Psychopharmacology and Biological Psychiatry”, 25(4).
[46] Narkiewicz O., Moryś J., 2014, Neuroanatomia czynnościowa i kliniczna, PZWL, Warszawa.
[47] Pardini D.A., Raine A., Erickson K., Loeber R., 2014, Lower amygdala volume in men is associated with childhood aggression, early psychopathic traits, and future violence, „Biological Psychiatry”, Vol. 75, nr 1.
[48] Pierzchała K., 2017, Wina – prawo – kara. Prawne i psychopedagogiczne aspekty resocjalizacji penitencjarnej, „Probacja”, nr 2.
[49] Pytka L., 2000, Pedagogika resocjalizacyjna. Wybrane zagadnienia teoretyczne, diagnostyczne i metodyczne, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, Warszawa.
[50] Pytka L., 2005, Pedagogika resocjalizacyjna, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej, Warszawa.
[51] Qin S., Young C.B., Supekar K., Uddin L.Q., Menon V., 2012, Immature integration and segregation of emotion-related brain circuitry in young children, „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America”, Vol. 109, nr 20.
[52] Raine A., Buchsbaum M., LaCasse L., 1997, Brain abnormalities in murderers indicated by positron emission tomography, „Biological Psychiatry”, nr 42.
[53] Raine A., Ishikawa S.S., Arce E., Bihrle S., LaCasse L., Colletti P., 2004, Hippocampal structural asymmetry in unsuccessful psychopaths, „Biological Psychiatry”, Vol. 55, nr 2.
[54] Rodriguiz R.M., Chu R., Caron M.G., Wetsel W.C., 2004, Aberrant responses in social interaction of dopamine transporter knockout mice, „Behavioural Brain Research”, Vol. 148, nr 1–2.
[55] Rostowski J., 2012, Rozwój mózgu człowieka w cyklu życia, Wydawnictwo Diffin, Warszawa.
[56] Sadowski B., 2007, Biologiczne mechanizmy zachowania się ludzi i zwierząt, PWN, Warszawa.
[57] Sadowski B., 2012, Biologiczne mechanizmy zachowania się ludzi i zwierząt, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
[58] Schneiderman I., Kanat-Maymon Y., Ebstein R.P., Feldman R., 2014, Cumulative risk on the oxytocin receptor gene (OXTR) underpins empathic communication difficulties at the first stages of romantic love, „Social Cognitive and Affective Neuroscience”, nr 9.
[59] Schoenbaum G., Setlow B., Saddoris M.P., Gallagher M., 2003, Encoding predicted outcome and acquired value in orbitofrontal cortex during cue sampling depends upon input from basolateral amygdala, „Neuron”, Vol. 39, nr 5.
[60] Smith M., 2005, Bilateral hippocampal volume reduction in adults with post-traumatic stress disorder: A meta-analysis of structural MRI studies, „Hippocampus”, Vol. 15, nr 6.
[61] Stach R., 2012, Sumienie i mózg: o wewnętrznym regulatorze zachowań moralnych, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
[62] Stępniak P., 2017, Resocjalizacja (nie)urojona. O zawłaszczaniu przestrzeni penitencjarnej, Wydawnictwo Difin, Warszawa.
[63] Striepens N., Kendrick K.M., Maier W., Hurlemann R., 2010, Prosocial effects of oxytocin and clinical evidence for its therapeutic potential, „Frontiers in Neuroendocrinology”, nr 32(4).
[64] Thompson M., Thompson L., 2003, Neurofeedback – wprowadzenie do podstawowych koncepcji psychofizjologii stosowanej, Biomed Neurotechnologie, Wrocław.
[65] Vetulani J., 2014, Mózg: fascynacje, problemy, tajemnice, Wydawnictwo Homini, Kraków.
[66] Villee C., 1977, Biologia, PWRiL, Warszawa.
[67] Walker M., Chan D., Thom M., 2007, Hippocampus and human disease, [w:] The hippocampus book, (red.) P. Andersen, R. Morris, D. Amaral, T. Bliss, J. O’Keefe, Oxford Universi ty Press.
[68] Wong M.T., Lumsden J., Fenton G.W., Fenwick P.B., 1997, Neuroimaging in mentally abnormal offenders, „Issues Criminology and Legal Psychology”, nr 27.
[69] Woynarowska B., 2010a, Historia kształcenia pedagogów i nauczycieli w zakresie zagadnień biomedycznych, [w:] Biomedyczne podstawy kształcenia i wychowania, (red.) B. Woynarowska, A. Kowalewska, Z. Izdebski, K. Komosińska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
[70] Woynarowska B., Przedmowa, 2010b, [w:] Biomedyczne podstawy kształcenia i wychowania, (red.) B. Woynarowska, A. Kowalewska, Z. Izdebski, K. Komosińska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
[71] Wójciak P., Remlinger-Molenda A., Rybakowski J., 2012, Rola oksytocyny i wazopresyny w czynności ośrodkowego układu nerwowego i w zaburzeniach psychicznych, „Psychiatria Polska”, t. 46, nr 6.
[72] Zetzsche T., Preuss U.W., Frodi T., Schmitt G., 2007, Hippocampal volume reduction and history of aggressive behaviour in patients with borderline personality disorder, „Psychiatry Research: Neuroimaging”, Vol. 154, nr 2.
[73] Zielińska I., 2013, Wykorzystanie metod badania pracy mózgu w ocenie skuteczności działań diagnostycznych i rehabilitacyjnych, „Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej”, nr 11.
Źródła internetowe
[74] Clark-Elford R., Nathan P.J., Auyeung B., Mogg K., Bradley B.P., Sule A., Muller U., Dudas R.B., Sahakian B.J., Baron-Cohen S., 2014, Effects of oxytocin on attention to emotional faces in healthy volunteers and highly socially anxious males, „The International Journal of Neuropsychopharmacology”, nr 18(2), https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25552432/ (dostęp: 5.05.2020).
[75] Duch W., Czy neuronauki pomogą nam rozwinąć pełny potencjał człowieka?, http://www.is.umk.pl/~duch/ref/PL/17/1704-neuronauki-potencjal.pdf (dostęp: 10.03.2020).
[76] Encyklopedia PWN, hasło: resocjalizacja, https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/resocjalizacja;3967295.html (dostęp: 10.03.2020).
[77] Kalman E., Keay K.A., 2017, Hippocampal volume, social interactions, and the expression of the normal repertoire of resident-intruder behavior, „Brain and Behavior”, Vol. 7, nr 9, https://onlinelibrary.wiley.com/doi/pdf/10.1002/brb3.775 (dostęp: 3.05.2020).
[78] Key concepts and techniques in neuroscience, 2011, Brain Waves Module 4: Neuroscience and the law, Royal Society, https://royalsociety.org/~/media/Royal_Society_Content/policy/projects/brain-waves/Brain-Waves-4.pdf (dostęp: 28.03.2020).
[79] Merriam-Webster Dictionary, hasło: neurodynamic, https://merriam-webster.com/ medical/neurodynamic (dostęp: 10.03.2020).
[80] Słownik języka polskiego PWN, hasło: resocjalizacja, https://sjp.pwn.pl/sjp/resocjalizacja;2574073.html (dostęp: 10.03.2020).
[81] Zink C.F., Kempf L., Hakimi S., Rainey C.A., Stein J.L., Meyer-Lindenberg A., 2011, Vasopressin modulates social recognition – related activity in the left temporoparietal junction in humans, „Translational Psychiatry”, nr 1(4), https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3309468/pdf/tp20112a.pdf (dostęp: 5.05.2020)
Lewandowska, A. (2020). The place of neuroscience in social rehabilitation pedagogy. Resocjalizacja Polska, (20), 127-144. https://doi.org/10.22432/pjsr.2020.20.09
Aleksandra Joanna Lewandowska
a.lewandowska@uwb.edu.pl
Szkoła Doktorska Nauk Społecznych, Uniwersytet w Białymstoku Poland
Szkoła Doktorska Nauk Społecznych, Uniwersytet w Białymstoku Poland
Copyright Notice:
Articles are published in accordance with conditions identical to the Creative Commons Attribution 4.0 (also called as CC-BY) license conditions, available on http://creativecommons.org/licenses/by/4.0/ and this permission applies to any language version or any later version of the license as published by the Creative Commons organization.
Author retain the copyright to the article, while at the same time he/she transfers the article property rights to the Publisher free of charge (without territorial and time restrictions).
The online edition of the Polish Journal of Social Rehabilitation is published under Open Access, which means that users can read, download, copy, distribute, print, search, and link to the full texts of these articles - are provided with full unrestricted access.
The publisher does not charge for providing access to full versions of articles nor for their use as referred to in above.
